સુહાસ, તું ક્યાં છે ? આમ, સાવ અજાણ્યા લોકો વચ્ચે મને એકલી મૂકી ક્યાં ચાલ્યો ગયો ? ફોન પણ નથી ઉપાડતો?’ ચિત્રા હવે પોતાની ધીરજ ગુમાવતી લાગી અને અકળાઈને પોતાની જાત સાથે વાતો કરતી જણાઈ.
‘જેને હું આટલાં વર્ષાેમાં ક્યારેય મળી નથી કે જેના વિશે સુહાસે આજ દિવસ સુધી કોઈ વાત સુધ્ધા કરી નથી, એની પાર્ટીમાં મને લઈ આવ્યો અને પોતે ગાયબ થઈ ગયો.’
ચિત્રાને આ પાર્ટીનો માહોલ અસ્વસ્થ કરી રહ્યો હતો અને એ પોતાને અહીં એકલી અનુભવી રહી હતી. સુહાસના આગ્રહને કારણે જ એ આ પાર્ટીમાં આવી હતી. સુહાસના કોઈ બાળપણના મિત્રની બહેન,આશ્લેષાએ પાર્ટીનું આયોજન કર્યું હતું, પોતાના દીકરાની અઠારમી જન્મદિવસની ઉજવણી નિમિત્તે. વર્ષોે પછી સુહાસ અને આશ્લેષા મળી રહ્યા હતા. સુહાસની ઈચ્છા હતી કે ચિત્રા, આશ્લેષાને મળે. જોેકે, આટલાં વર્ષોેમાં ક્યારેય સુહાસે એના મિત્ર કે એની બહેનનો ઉલ્લેખ કર્યોે ન હતો એટલે મળવાની વાત તો ઘણી દૂરની હતી. કદાચ એટલે ચિત્રાને સુહાસનો આ આગ્રહ થોડો વિચિત્ર લાગ્યો. છતાં એણે આવવામાં કોઈ વાંધોે ન હતો. પણ, સુહાસ આમ અચાનક એને એકલી મૂકી ક્યાં ગાયબ થઈ ગયો!
ચિત્રા અહીં કોઈને ઓળખતી ન હતી. મોટા ભાગનાં આમંત્રિત મહેમાનો જુવાનિયા હતા. અહીંની વાતો અને વ્યવહારથી ચિત્રાનું મન અકળામણ અનુભવતું હતું. છતાં, ઔપચારિકતા જાણવવા એ વચ્ચે વચ્ચે વાતોમાં જોડાવાનો પ્રયત્ન કરતી હતી. પણ, ક્યાં સુધી? છેવટે એ બાલ્કનીમાં એક ખૂણામાં જઈ બેસી ગઈ. પાર્ટીના માહોલ અને લોકોને નિહાળી રહી હતી અને સમય પસાર કરી રહી હતી. અહીંનો દંભ, આડંબર અને દેખાડો જોઈ મનમાં હસવું પણ આવતું અને પોતાનું ભૂતકાળ પણ યાદ આવ્યું. ચિત્રાને કોઈએ સામે આરસી ધરી દીધી હોય એમ લાગ્યું. જોકે, હવે સમય અને સંજોગ બદલાઈ ગયા હતા . હવે, ચિત્રા એ પહેલાની ચિત્રા રહી જ ન હતી, એકદમ ઠરેલ, પરિપક્વ અને ધીરે ગંભીર થઈ ગઈ હતી!
આ વાતાવરણથી અંજાતા યુવા પેઢીનાં સ્વમાન, મર્યાદા અને મૂલ્યોનું અધપતન જોઈ, એને આ લોકોની દયા આવતી હતી. પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાની હોડમાં લાકો પોતાનું સ્વમાન ગુમાવી રહ્યા હતા! એણે પોતાના વિચારોને વાળવાનો પ્રયત્ન કર્યો અને સુહાસને ફાન કર્યો. એ સુહાસની રાહ જોતી રહી. અચાનક ચિત્રાને પાછળથી કોઈ પરિચિત અવાજ સંભળાયો. આ અવાજને સાંભળે વર્ષોે વીતી ગયાં હતાં છતાં આજે પણ એ અવાજને એણે તરત ઓળખી લીધોે. એણે પાછળ ફરી નજર કરી તો આશ્લેષા ઊભી હતી.
સુહાસ આશ્લેષાને લઈ ચિત્રાની ઓળખાણ કરાવવા લાવ્યો. અવાજમાં એ જ રણકો અને ચહેરા પર એ જ હાસ્ય અને કુમાશ! ચિત્રાને જોતા જ આશ્લેષા એને ભેટી પડી. આશ્લેષાએ ચિત્રાને આવકારી અને બન્ને એકમેકને જોતા રહ્યા. સમય અને અનુભવોથી પરિપક્વ થયેલ ચહેરા પર સ્મિત હજી પણ એટલું નિર્દોષ હતું. બન્ને હાથ પકડી ક્યાંય સુધી ઊભા રહ્યા, જાણે જીવનની આ વાસ્તવિકતાને સ્વીકારવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યા હોય! આ ઉમળકો? આ આત્મીયતા? એ બે ી વચ્ચે જે બાળપણમાં એકમેકને ક્યારેય ખમી શકતી ન હતી! કટ્ટર હરીફ અને પ્રતિસ્પધી! કદાચ ભાગ્ય જ બન્નેએ સીધે મોં વાત કરી હશે.
‘આશ્લેષા, તું? તું સુહાસને કેવી રીતે ઓળખે?’ ચિત્રાએ આશ્ચર્ય વ્યક્ત કરતા પૂછયું.
‘અરે, અમે વર્ષોેથી એકબીજાને ઓળખીએ છીએ. તારાથી પણ પહેલા હું સુહાસને ઓળખું અને હા, કદાચ થોડો વધારે ઓળખું.’ કહેતાં કહેતાં આશ્લેષા સુહાસ સામે જોઈ મલ્કાઈ.
ચિત્રા થોડી અસ્વસ્થ જણાઈ. જાણે ફરી એ હાર-જીતની રમતમાં અટવાતી ગઈ. ‘મારા કરતા પહેલા અને વધુ સારી રીતે ?’ મહામહેનતે સ્વસ્થતા જાણવતા, ‘એમ, ના હોય!’
એણે પછી સુહાસ સામે જોઈ કહ્યું, ‘તેં તો ક્યારેય અશ્લેષા વિશે વાત નથી કરી.’ ચિત્રાની વાત અધવચ્ચે કાપતા આશ્લેષાએ કહ્યું, ‘અરે, એ જ તો સરપ્રાઈઝ છે…એક લાંબી વાત છે…સુહાસ તને નિરાંતે કહેશે…લેટ્સ એન્જોય અવર રીયુનિયન.’
ચિત્રાને જીતવાની ટેવ ક્યારે કુટેવમાં બદલાઈ ગઈ હતી એ પોતે ચિત્રા પણ નહોતી સમજી શકી. એ બાળપણથી જ જીદ્દી અને મનસ્વી રહી હતી. આશ્લેષા એની ટક્કરની હરીફ હતી. ભણવાથી માંડીને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓમાં બન્ને એકમેકથી ચડિયાતી! આશ્લેષા અને ચિત્રામાં ફર્ક સ્વભાવમાં હતો. આશ્લેષા રમુજી અને નિખાલસ હતી. જીવનને માણવામાં માનતી. હાર-જીત બન્નેને પચાવી જાણતી.
આ ભૂતકાળ હતો. આજે એ ભૂતકાળને ભૂલી વર્તમાનમાં, વર્ષોે પછી આ મેળાપને મન મૂકી ઉજવવા અને માણવા માંગે છે. છતાં, આ શક્ય ન હતું. ભૂતકાળ એમની સાથે એવો સંકળાયેલો હતો કે એની હાજરી વર્તમાનમાં વર્તાતી હતી. અને આ સ્વાભાવિક હતું. એમની વાતોનો સંદર્ભ શાળા અને કાલેજ જીવન હતું. ભૂતકાળની વાતોમાં બન્ને ખોવાઈ ગયા. પાર્ટીમાં મોટા ભાગના આમંત્રિત મહેમાનો જુવાનિયા હતા જે પોતાની મસ્તીમાં મસ્ત હતા માટે આશ્લેષાને ચિત્રા સાથે વાતો કરવાનો સમય મળ્યો. આમ પણ સમર્થની રાહ જોવાતી હતી. વાતવાતમાં, ચિત્રાને આશ્લેષાના અપરણિત હોવાની ખબર પડી. આશ્લેષા આજે પણ એટલી જ સરળ હતી. એની વાતો સીધી, સચોટ અને દંભ અને આડંબર વગરની હતી. પહેલાં ચિત્રાને જરા નવાઈ લાગી, જ્યારે આશ્લેષાએ પોતાના પુત્ર ‘સમર્થ’ વિશે વાત કરી, પણ પછી સમજી શકી કે જીવનમાં અણધાર્યાં સંજોગો અને પરિસ્થિતિ ક્યારેક અમૂક નિર્ણયો લેવાંમાં મોટો ભાગ ભજવતા હોય છે. પોતે પણ જીવનમાં એવા નિર્ણયો લીધા હતા, જે સામાજીક દૃષ્ટિએ અસ્વીકાર્ય હતા. ‘આશ્લેષા, આમાં પણ મારી સાથે હરીફાઈ?’ ચિત્રાને વિચાર આવ્યો.
પછી તરત વિચાર વાળી, એણે આશ્લેષાને પૂછયું, ‘બર્થડે બાય ક્યાં છે? સમર્થ દેખાતો નથી?’ અશ્લેષાએ કહ્યું, ‘બસ, આવતો જ હશે. તૈયાર થઈ રહ્યો છે. તું જાણે છે આજકાલના છોકરાઓ સમય જાળવવામાં કેવાં છે.’
એટલાંમાં સમર્થે દૂરથી હાથ કરી આશ્લેષાનું ધ્યાન દોર્યું.
આશ્લેષાએ ટીપ્પણી કરતાં કહ્યું, ‘લો, આ બર્થડે બાય આવી ગયો.’
એણે સમર્થને પાસે બોલાવ્યો ને કહ્યું, ‘બેટા, આ મારી બાળપણની મિત્ર, ચિત્રા.’ ચિત્રા, સમર્થ ને જોઈ સ્તબ્ધ થઈ ગઈ. જાણે એના પગ નીચેથી જમીન સરકતી ગઈ. શરીર આખું સૂન થઈ ગયું. બોલવા માટે શબ્દો શોધવા મથતી રહી. સમર્થ પણ એકીટશે ચિત્રાને જોતો રહ્યો. એણે આશ્લેષા સામે જોયું. એટલામાં એનાં મિત્રોએ એને ઘેરી લીધે. મિત્રો સાથે ઔપચારિકતા જાણવવા એ હસીને બધાની શુભેચ્છા સ્વીકારતો હતો પણ મન અને નજર એની ચિત્રા પરથી હટતી ન હતી. ચિત્રા કાંઈ સમજવા મથતી હતી. ચિત્રા વિચારોના વમળમાં અટવાતી ગઈ. આ ચહેરો અઢાર વર્ષે પાછો એની સામે આવી આરસી બની એનું ભૂતકાળ બતાવી ગયો, જાણે તપન જ સામે ઊભો હતો. આબેહૂબ એની જ પ્રતિકૃતિ! ચિત્રાને આ રહસ્ય સમજાતું ન હતું. એ ભૂતકાળમાં સરી ગઈ.
અમેરિકામાં એની તપન સાથેની પહેલી મુલાકાતથી લઈ તપનના કેંસરના કારણે થયેલ નિધ્ન સુધીનું એનું જીવનકાળ ‘ફ્લેશ’ થવા માંડયું. ખૂબ જ આધુુનિક વિચારશૈલી ધરાવતી ચિત્રા, તપન સાથે ‘લીવ ઈન’ રીલેશનમાં હતી. બન્નેનાં પરિવારજન આ વાતથી અજાણ હતા. ચિત્રાએ તપનને એના પરિવારથી દૂર કરી દીધોે હતો. ચિત્રાને તપન સિવાય બીજા કોઈની સાથે કોઈ નિસ્બત ન હતી.
તપનના પરિવાર વિશે એ કશું જ જાણવા કે સાંભળવા માંગતી ન હતી. ઘણાં ટૂંક સમયમાં બન્ને એકબીજાની ખૂબ નિકટ આવી ગયા હતા. ચિત્રા લગ્ન પૂર્વે મા બનવાની હતી પણ એને આ માતૃત્વની જવાબદારી સ્વીકાર્ય ન હતી. તપનને એ અરસામાં જ કેંસર ડાયોગ્નાઈઝ થયું. ચિત્રા પોતાની બાળક માટેની અનિચ્છા, પરિસ્થિતિ જોતા તપનને કહી ના શકી.
એકવાર મક્કમ મન કરી એ ગર્ભપાત કરાવવા ગઈ, પણ સમય લંબાઈ ગયો હોવાથી એ શક્ય ન હતું એવી ડોક્ટરે સલાહ આપી. દિવસે દિવસે તપનની તબીયત લથડતી ગઈ. તપન ચિત્રાને ખૂબ સારી રીતે ઓળખી ગયો હતો. એના મહત્વકાંક્ષી અને મનસ્વી સ્વભાવથી પરિચિત હતો. એ ચિત્રાના ભવિષ્યના નિર્ણયથી પણ અજાણ ન હતો. તપનના નિધ્નના થોડા સમય પછી ચિત્રાએ પુત્રને જન્મ આપ્યો હતો. પણ બાળકના જન્મતાની સાથે જ ચિત્રાએ એને ‘આરફનેજ’માં સોંપી દીધું હતું.
ચિત્રાને ઢંઢોળતા સુહાસે કહ્યું, વર્તમાન તારી રાહ જુવે છે. આશ્લેષા અને સમર્થ તારી રાહ જુવે છે, કેક કાપવા માટે. ચિત્રા સુહાસ સામે જોતી રહી. કેક કાપતી વખતે આશ્લેષાએ સમર્થને એની અને ચિત્રાની વચ્ચે ઊભો રાખ્યો. કેકનો ટૂકડો સમર્થના હાથથી ચિત્રા ને ખવડાવતા કહ્યું, ‘ચિત્રા, તારા દીકરાના જન્મદિવસની કેક એના હાથે નહીં ખાય?’. ચિત્રા અવાક્ થઈ જોતી રહી. સુહાસે એના ખભે હાથ મૂકી કહ્યું, ‘હા, આ તારી અને તપનની અમાનત અમે આજ સુધી સાચવી. હું અને તપન જીગરી મિત્રો હતા અને આશ્લેષા તપનની નાની બહેન છે.
મારું તને તપનના ગયા પછી મળવું એ યોગાનુયોગ ન હતું. સમર્થને આશ્લેષાએ દત્તક લીધો હતો. મેં, તને તારા લીધેલા નિર્ણયનો પશ્ચાતાપ કરતા આટલાં વર્ષો જોઈ છે. બસ, મારી અને આશ્લેષાની એટલી ઈચ્છા હતી કે સમર્થ એના જીવનનો નિર્ણય જાતે લઈ શકે એટલો થાય ત્યારે તમને બન્નેને મળાવીશું. સમર્થ આ વાસ્તવિકતાથી માહિતગાર છે. હવે, નિર્ણય સમર્થે કરવાનો રહેશે અને એ નિર્ણયને આપણે સૌએ માન્ય રાખવાનો રહેશે.’
